Bireysel Emeklilik Yatırım Fonu Nedir?
Emeklilik Yatırım Fonu, şirket tarafından emeklilik sözleşmesi çerçevesinde alınan ve katılımcılar adına bireysel emeklilik hesaplarında izlenen katkıların, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre işletilmesi amacıyla oluşturulan malvarlığıdır.
Fonun tüzel kişiliği yoktur. Fonun mal varlığı, Bireysel Emeklilik Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, emeklilik sözleşmesi, fon iç tüzüğü ve ilgili diğer mevzuatta belirtilen amaçlar dışında, hiçbir amaçla kullanılamaz. Fon mal varlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez, üçüncü şahıslar tarafından haczedilemez ve iflas masasına dahil edilemez.
Katkı payları, emeklilik şirketleri tarafından kurulacak emeklilik fonlarında değerlendirilir. Bu fonlar, yerel ya da yabancı hisse senedi, repo, hazine bonosu, devlet tahvili, devlet ve özel sektör kira sertifikaları eurobond, mevduat, katılım hesabı gibi değişik para ve sermaye piyasası araçlarına yatırım yapabilmektedir. Emeklilik şirketi katılımcıların değişik risk profillerinden kaynaklanan değişik beklentilerini karşılayacak şekilde farklı risk ve getiri özelliklerine sahip en az 3 tane, değişik risk ve getiri yapısına sahip fon kurmak zorundadır.
Örneğin; emeklilik şirketi "Kamu Borçlanma Araçları Fonu" kurarsa bu fon portföyünün en az %80'i ters repo dahil devlet iç borçlanma senetlerine yatırılacaktır. "Hisse Senedi Fonu" kurarsa; fon portföyünün en az %80'i borsada işlem gören şirketlerin hisse senetlerine yatırılacaktır.
Emeklilik Yatırım Fonlarının İçerdiği Yatırım Araçları
Fon portföyü aşağıda yer alan para ve sermaye piyasası araçları ile işlemlerinden oluşur:
- Nakit, vadeli ve vadesiz mevduat, katılım hesabı
- Hisse senetleri,
- Kamu ve Özel Sektör Borçlanma Senetleri , Repo ve kira sertifikaları
- Kıymetli madenlere ve gayrimenkul sertifikalara dayalı varlıklar, gayrimenkul sertifikası
- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri,
- Türev araçlara dayalı işlemler,
- Yabancı Menkul Kıymetler,
- Borsa para piyasası işlemleri,
- Yatırım fonu katılma belgeleri,
- Sermaye Piyasası Kurulu tarafından uygun görülen ve kamuya ilan edilen diğer para ve sermaye piyasası araçları
Emeklilik Yatırım Fonu Türleri
A. Hisse Senedi Fonu: Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarından oluşan fondur.
B. Borçlanma Araçları Fonu Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçları ile kamu borçlanma araçlarının konu olduğu ters repodan oluşan fondur. Söz konusu %80 oranının hesaplamasına yerli kamu ve özel sektör kira sertifikaları da dahil edilir.
C. Katılım Fonu: Fon portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fondur.
D. Karma Fon: Her birinin değeri fon portföyünün %20’sinden az olmayacak şekilde, fon portföyünün en az %80’i ortaklık payları, borçlanma araçları, altın ve diğer kıymetli madenler ile kira sertifikalarının en az ikisinden oluşan fondur.
E. Para Piyasası Fonu: Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 60 gün olan fondur.
F. Kıymetli Madenler Fonu: Fon portföyünün en az %80’i devamlı olarak altın ve diğer kıymetli madenler ile bunlara dayalı para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fondur.
G. Endeks Fon: Fon portföyünün en az %80’i Kurul tarafından uygun görülen bir endeks kapsamındaki varlıkların tümünden ya da örnekleme yoluyla seçilen bir kısmından oluşan ve baz alınan endeks ile fonun birim pay değeri arasındaki takip farkı ve takip hatasını hesaplayan fondur. Fonun;
a) Takip ettiği ihraççı paylarından oluşan endeksin ve bu endeksi takip eden fon portföyünün en az altı ihraççı payından oluşması ve endekste/fon portföyünde yer alan ihraççı paylarından herbirinin endeks/fon toplam değeri içindeki ağırlığının %30’u geçmemesi,
b) Takip ettiği kamu borçlanma araçları veya özel sektör borçlanma araçlarından oluşan endekste ve bu endeksi takip eden fon portföyünde yer alan borçlanma araçlarından herbirinin endeks/fon portföy değeri içindeki ağırlığının %35'i geçmemesi,
c) Takip ettiği gayrimenkul sertifikalarından veya özel sektör kira sertifikalarından oluşan endeksi ve bu endeksi takip eden fon portföyünün en az dört gayrimenkul sertifikasından veya özel sektör kira sertifikasından oluşması ve endekste/fon portföyünde yer alan gayrimenkul sertifikalarından veya özel sektör kira sertifikalarından herbirinin endeks/ fon portföy değeri içindeki ağırlığının %35'i geçmemesi gerekmektedir.
H. Fon Sepeti Fonu: Portföyünün en az %80’i yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fondur. Fon, yabancı borsalarda işlem gören borsa yatırım fonlarının katılma paylarına ve katılma payı satışına ilişkin izahnamesi Kurulca onaylanan yabancı fonların katılma paylarına yapılan yatırım %80 hesaplamasında dikkate alınır. Fon Sepeti Fonu içtüzüğünde, yatırım yapılması planlanan yatırım fonlarının ve borsa yatırım fonlarının stratejilerine yer verilmesi zorunludur.
I. Katkı Fonu: Bireysel Emeklilik Sisteminde Devlet Katkısı Hakkında Yönetmelik kapsamında oluşturulan ve katılımcılar adına ödenen katkı payının değerlendirildiği fondur.
İ. Değişken Fon: Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fondur.
J. Standart Fon: Bakanlık düzenlemeleri uyarınca, sisteme giriş aşamasında herhangi bir fon tercihinde bulunmayan katılımcıların birikimlerinin yatırıma yönlendirildiği fondur.
K. Yaşam Döngüsü/Hedef Fon: Katılımcının emeklilik tarihi, risk algısı ve yaş vb. özellikleri dikkate alınarak yatırım stratejisi oluşturulan fondur.
L. Başlangıç Fonu: İşverenleri aracılığıyla Kanun’un Ek-2 nci ve Geçici 2 nci maddesi kapsamında bireysel emeklilik sistemine dahil edilen çalışanların birikimlerinin Bakanlık düzenlemeleri uyarınca yatırıma yönlendirildiği fondur.
M. OKS Standart Fon: İşverenleri aracılığıyla Kanun’un Ek-2 nci ve Geçici 2 nci maddesi kapsamında bireysel emeklilik sistemine dahil edilen çalışanların birikimlerinin Bakanlık düzenlemeleri uyarınca yatırıma yönlendirildiği standart fondur.
N. Merkezi Alacağın Devri Emeklilik Yatırım Fonu: Bireysel Emeklilik Sistemi Hakkında Yönetmelik’in 26/C ve 23/A maddeleri çerçevesinde, katılımcılar tarafından bireysel emeklilik sözleşmelerinden doğan alacaklarının devredilmesi halinde, bahse konu birikimlerin Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu düzenlemeleri uyarınca yatırıma yönlendirildiği fondur.
Emeklilik Yatırım Fonu Vergi Düzenlemeleri
İndirilebilecek Katkı Tutarları
Bireysel emeklilik sisteminde katkı payları ücretlilerde yıllık ücretin, serbest meslek mensuplarında ise yıllık gelirin %10'unu ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak üzere gelir vergisi matrahından indirilebilmektedir. Bakanlar Kurulu %10 olarak belirlenen oranı %20'ye, asgari ücretin yıllık tutarını ise 2 katına kadar artırmaya yetkilidir.
İşverenler tarafından ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, ilk paragrafta belirtilen %10'luk sınırı aşmamak üzere doğrudan gider olarak yazılabilmektedir.
Emeklilik Fonunun Vergilendirilmesi
Emeklilik yatırım fonlarının portföy işletmeciliğinden doğan kazançları kurumlar vergisinden istisnadır.
Fondan Yapılacak Ödemelerin Vergilendirilmesi
Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, maluliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin %25'i gelir vergisinden ve her türlü stopajdan müstesnadır.
Emekliliğe hak kazandıktan sonra alınan ve % 25'i her türlü vergiden muaf olan emeklilik aylığı veya toplu paralar menkul sermaye iradı olarak kabul edilecek ve beyan yerine stopaj ile vergilendirilir.
Tüzel kişiliği haiz emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri tarafından;
1. On yıl süreyle prim, aidat veya katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler %15,
2. On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diger sandık ve sigortalardan on yıl süreyle prim veya aidat ödeyenlere ve vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler %10,
3. Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazananlar ile bu sistemden vefat, malûliyet veya tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler % 5, oranında stopaja tabidir.
Diğer Vergiler
Sigorta ve emeklilik şirketleri ile emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları dahil her türlü işlemlerinde düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesna tutulur.