Yatırım Fonları

Yatırım Fonu Nedir?

Yatırım fonları halktan topladıkları paralar karşılığı, ortaklık payı, tahvil gibi sermaye piyasası araçlarından ve kıymetli madenlerden oluşan portföyleri yönetirler. Her bir yatırımcı fonun sahip olduğu portföyün bir kısmını temsil eden katılma payını alarak fon portföyüne ortak olurlar.


Portföy geniş anlamıyla bir kişinin ya da kuruluşun sahip olduğu varlıkların tümünü ifade eder.

Fon Nasıl Gelir Getirir?

Üç yoldan fon yatırımından para kazanılabilir.

  • İlk olarak fon sahip olduğu menkul kıymetlerden kar payı ve/veya faiz geliri elde eder. Fon elde ettiği bütün gelirini fon portföy değerine yansıtır.
  • Fonun sahip olduğu menkul kıymetlerin fiyatı artabilir. Eğer fon fiyatı yükselen bu menkul kıymeti satarsa sermaye kazancı elde eder. Fon elde ettiği bu sermaye kazancını veya zararını fon portföy değerine yansıtır.
  • Eğer yatırım fonu fiyatı yükselen menkul kıymeti satmıyor elinde tutuyorsa katılma paylarının fiyatı artar. Yüksek fon toplam değeri yatırımın yüksek değerli olduğunu gösterir.

Böylece yatırımcılar katılma paylarını sattıklarında, yatırım fonlarının portföyünde o ana kadar gerçekleşen değer artışlarından/azalışlarından paylarını alırlar.

Katılma Payı Nedir?

Katılma payı, yatırımcının fon portföyüne kaç adet payla ortak olduğunu gösterir. Yatırım fonlarındaki katılma paylarını, şirketlerin ortaklık paylarına benzetebiliriz. Nasıl yatırımcılar, ortaklık payı alarak şirketlere ortak olurlar ve o şirketler üzerinde hak sahibi olurlar ise, benzer şekilde yatırım fonlarında da katılma payı ile fon portföyüne ortak olunur. Ancak, ortaklık payı sahipleri şirket yönetimine katılabilirken, katılma payı sahiplerinin fon yönetimine katılma hakları yoktur.

Katılma Paylarının Fiyatları Nasıl Hesaplanır?

Fona iştiraki sağlayan katılma belgesinin fiyatı kurucu tarafından her işgünü itibariyle hesaplanmakta ve izleyen gün yapılan katılma belgesi alış satışlarında bu fiyat uygulanmaktadır. Hesaplamalarda aşağıdaki prosedür takip edilmektedir:

  • Değerleme gününde portföyde bulunan varlıkların işlem gördükleri, alınıp satıldıkları borsalarda oluşan fiyatları dikkate alınarak fon portföy değeri hesaplanmakta,
  • Fon portföy değerine fonun alacakları eklenmek ve borçları düşülmek suretiyle fonun toplam değeri belirlenmekte,
  • Fon toplam değeri, değerleme gününde tedavülde olan pay sayısına bölünmek suretiyle birim katılma belgesi fiyatına ulaşılmaktadır.

Örnek olarak; Eğer 100 TL'nizi katılma payı başına toplam değeri 1 TL olan bir fona yatırırsanız 100 adet katılma payı alabilirsiniz. Eğer katılma payı başına fon toplam değeri 0,9TL'ye düşerse (çünkü fon portföyünde yer alan menkul kıymetlerin değeri düşmüştür) hala 100 adet katılma payınız vardır, fakat yatırımınızın değeri şimdi 90 TL'ye düşmüştür. Eğer katılma payının fiyatı 1,1TL’ye çıkarsa (çünkü fon portföyünde yer alan menkul kıymetlerin değeri yükselmiştir), yatırımınız 110TL'ye çıkar (bu örnekte alım satım komisyonunun olmadığı varsayılmıştır.)


Yukarıda belirtilen işlemlerin yapılması esnasında fonun portföyünde bulunan varlıklardan elde edilen faiz, temettü, alım satım kazancı ve günlük değer artışları aynı gün fona gelir olarak kaydedilmekte dolayısıyla katılma paylarının her gün için hesaplanan pay fiyatına yansıtılmaktadır. Bu surette belirli bir tarihte fondan ayrılan yatırımcı o güne kadar fonun kazancında (zararından) kendi payına düşen miktarı almış olmaktadır.

Katılma Payları Nasıl Alınıp Satılır?

Katılma payı satın alınması veya fona iadesinde, Kurucunun izahnamede ilan edeceği katılma payının alım satımının yapılacağı yerlere başvurularak alım satım talimatı verilir.


Bunun dışında Kurulca uygun görülen fonların katılma paylarının alım satımının yapılabileceği merkezi bir fon dağıtım platform olan Türkiye Elektronik Fon Dağıtım Platformu (TEFDP), Kurucunun veya fon katılma pay alım satım aracılık sözleşmesi imzaladığı Yatırım Kuruluşlarının telefon ve internet bankacılığı ile ATM sistemleri aracılığıyla da katılma payı alım satım talimatı verilebilir. Yatırım fonu katılma payları gün içinde belli saatler içinde alınıp satılır.

Katılma Payının Fiyatı Nasıl Öğrenilir?

Katılma payı birim pay fiyatı, her işgünü itibariyle payların alınıp satıldığı adreslerde ve TEFDP’de Kurucu tarafından ilan edilir. İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından sunulan Fon Bilgilendirme Platformu’nda da, fonlara ilişkin birçok veri ve istatistik, yatırımcıların erişimine açık olacaktır. Ayrıca günlük gazetelerin ekonomi sayfalarında fon fiyatlarını bulabilirsiniz. Ancak gazetede ilan edilen fiyatın işlem günündeki değil bir gün öncesinin fiyatı olduğuna dikkat edilmelidir. Bunlara ilave olarak bazı fon kurucularının telefon hatlarından veya internet adreslerinden fonların günlük fiyatlarını öğrenebilirsiniz. Haftalık ekonomi dergilerinde ise fonların haftalık performansları yer almaktadır. Sahip olduğunuz fonun katılma payına bakarken fonun tam ismini bulmayı unutmayın. Çünkü bazı fon kurucularının birden fazla fonu olduğundan hepsine farklı bir isim verilmektedir.

Yatırım Fonlarına Hakim Olan Temel İlkeler Nelerdir?

Riskin Dağıtılması İlkesi

Yatırım fonlarının, bireylerin kendi imkanları ile sağlayamayacakları ölçüde riski dağıtmaları mümkündür. Yatırım fonları çok sayıda hisse senedine ve bu arada daha başka yatırım araçlarına yatırım yaparak, hisse senedi fiyatlarındaki herhangi bir düşüş anında bundan en az derecede etkilenme şansına sahip olurlar.


Profesyonel Yönetim

Menkul kıymet piyasaları nitelikleri itibariyle belirli bir bilgi birikimi gerektiren teknik piyasalar olup, bu piyasada oluşan gelişmelerin yakından takip edilmesi gerekir. Doğal olarak bireylerin böylesi bir takibi düzenli olarak yapmaları ve bu piyasalarda oluşan gelişmelerin menkul kıymet fiyatlarına etkilerini tahmin edip ona göre zamanında tavır alabilmeleri zordur. Yatırım fonları ise gerekli donanıma ve menkul kıymet piyasalarıyla ilgili yetişmiş elemanlara sahiptirler. Böylece piyasalarda gözlemlenen hareketlerin ne anlama geldiğini sürekli şekilde takip ederek gerekli işlemleri (alım/satım gibi) gerçekleştirirler.


Menkul Kıymet Portföyü İşletmek

Yatırım fonları, bazı kısıtlamalar içerisinde nakit ve kıymetli madenlere de yatırım yapabilmekle beraber, temel amaçları menkul kıymet alıp satmak ve alım satımlar arasında oluşan olumlu fark ile bu menkul kıymetlerin kar payları ve faizlerinden gelir sağlamak olan kuruluşlardır.


İnançlı Mülkiyet

Yatırım fonları inançlı mülkiyet esasına dayanır. İnançlı mülkiyet esasında fona inançlı olarak fon kurucusu sahiptir. Tasarruf sahipleri ise fonla ilgili muameleleri yapma yetkisini kurucuya verirler. Bu yetki devri fon içtüzüğü ile olur. Kurucu, fonu bu sözleşme (içtüzük) çerçevesinde ve tasarruf sahiplerinin haklarını koruyarak yönetmek/yönettirmek zorundadır.


Mal Varlığının Korunması

Fon tüzel kişilik sahibi olmamakla beraber fonun mal varlığı kurucudan ayrıdır. Fon malvarlığı rehnedilemez, teminat gösterilemez ve üçüncü kişiler tarafından haczedilemez.

Yatırım Fonları Ne Gibi Avantajlar Sağlamaktadır?

  • Tasarrufçunun ortaya koyduğu sermayesi yani tasarrufu, profesyonel ve güvenilir yöneticiler tarafından yönetilmektedir.
  • Yatırım fonu portföyüne alınabilecek menkul kıymetlerin sabit getirili, dövize endeksli ve hisse senedi gibi araçlarla çeşitlenmesi nedeniyle riskin en aza indirilmesi mümkün olabilecektir.
  • Menkul kıymetlerin değerlemesi ve kontrolü ile kupon, faiz ve temettü tahsili fon yönetimince yapılacağından vade takibi, tahsil etme gibi zaman ve kaynak kullanımını gerektiren işlemlerden korunabilecektir.
  • Küçük tasarruflarla temin edilemeyecek kazanç potansiyeli yüksek menkul kıymetlere yatırım yapılmasına olanak sağlayacaktır.
  • Fon portföyündeki değer artışlarının portföy değerine günlük olarak yansıtılması nedeniyle işlemiş gelir ile birlikte gerek ihtiyacı kadar gerekse tamamını istendiği anda paraya çevirebilecektir.
  • Portföye büyük montanlı alım satımlar nedeniyle zaman ve para tasarrufu sağlamaktadır.

Bazı yatırım fonları, katılma payı üzerinden çek yazabilme imkanı sağlamaktadırlar.


Yatırım Fonlarının Giderleri Nelerdir?

Yatırım fonları yatırımcılara iki farklı şekilde maliyet getirebilmektedirler. Bunlardan birincisi alım satım nedeniyle yatırımcılardan kesilen komisyonlardır. Ancak bu tür komisyonlar zorunlu değildir ve fonlar bunu uygulayıp uygulamamakta serbesttir. Uygulamak istemeleri durumunda ise fon içtüzüğü ve izahnamesinde alım satım komisyonlarının nasıl hesaplandığına yer verilmesi gerekmektedir.

Yatırımcılar açısından katlanılması gereken diğer maliyet unsuru fonun işletilmesi sırasında fon varlığından yapılan harcamalardır. Bu harcamalar fon varlıklarından karşılandığı için birim pay fiyatını ve fonun getirisini azaltmakta ve bu etkinin yatırımcılar tarafından anlaşılması daha güç olmaktadır. Bu harcamalar fonun büyüklüğü ile orantılı olup, portföy büyüklüğü daha büyük olan fonun harcamaları da tutar olarak daha fazla olmaktadır. Bu nedenle bu harcamaların büyüklüğünü doğru ölçebilmek için toplam harcama tutarının fonun portföy büyüklüğüne bölünmesi ile hesaplanan gider oranlarının kullanılması gerekmektedir. Fonun gider oranı ne kadar yüksekse, getiri üzerindeki olumsuz etkisi de o kadar fazla olmaktadır. Bu nedenle farklı fonlar karşılaştırılırken gider oranları da dikkate alınması gereken önemli bir faktördür.

Yatırımcılar yatırım yaptıkları fonun gider oranlarını ve büyüklüklerini fon içtüzüğünden ve izahnamesinden öğrenebilmektedir. Ayrıca SPK İnternet sitesinde fonların gider oranlarına ilişkin bilgilere yer verilmektedir. SPK internet sitesinden yatırım fonlarının kendi internet sitelerine oluşturulan linkler ile de fonlar hakkında bilgilere ulaşmak mümkündür.

Yatırım fonlarının varlıklarından karşılayabileceği harcamalar şunlardır:


Fon Yönetim Ücreti

Bu ücret fon kurucusuna fonun yönetimi karşılığında ödenen ücrettir. Genel olarak fon giderleri arasında en büyük payı fon yönetim ücreti almaktadır. Fon yönetim ücreti her gün için fon toplam değerinin belirli bir oranı olarak hesaplanmaktadır. Fon yönetim ücreti oranına fon içtüzüklerinde ve izahnamelerinde yer verilmektedir.


Aracılık Komisyonları

Yatırım fonlarının yaptıkları menkul kıymet alım satımları nedeniyle aracı kuruluşlara ödedikleri komisyonlar da fon varlıklarından karşılanmaktadır. Yatırım fonlarının uygulayacakları komisyon oranları izahnamelerinde belirtilmektedir.


Noter Ücretleri

Fonlar mevzuat gereği bazı belgelerini notere onaylatmak zorunda olup, buna ilişkin masraflar fon varlıklarından karşılanabilmektedir.


Tescil ve İlan Giderleri

Fonların ticaret siciline tescil edilen belgeleri ve günlük gazetelerde yayımladıkları yatırımcı duyurularının masrafları fon varlıklarından karşılanabilmektedir. Ancak fonların reklam amaçlı ilanlarını fon kurucuları karşılamak zorundadır.


Sigorta Ücretleri

Portföydeki varlıkların veya bunları temsil eden belgelerin nakil veya nakile bağlı sigorta ücretleri fon varlıklarından karşılanabilmektedir.


Bağımsız Denetim Ücreti

Mevzuat gereği fonların 6 aylık ve yıllık mali tabloları bağımsız denetim kuruluşlarınca denetlenmekte olup, bu kuruluşlara ödenen ücretler fon varlıkların karşılanmaktadır.


Saklama Ücreti

Fonların varlıklarının saklanması karşılığında saklayıcı kuruluşlara ödedikleri ücretlerdir.


Fonun Yükümlüsü Olduğu Vergiler

Fonlar yükümlüsü oldukları vergileri de yine fon varlıklarından karşılayarak ödemektedirler.

Bir Yatırım Fonuna Ait Temel Bilgiler Nasıl Elde Edilir?

Bir yatırım fonuna ait temel bilgiler içerikleri aşağıda detaylı olarak açıklanan Şemsiye fon içtüzüğü, izahname, yatırımcı bilgi formu, mali tablo ve portföy dağılım raporlarından elde edilebilir.

Bu belgelerin fon payı satın almadan önce okunarak fon hakkında yeterli bilgi sahibi olmak büyük önem taşımaktadır. Fonun özellikleri ve taşıdığı riskler hakkında yeterince bilgi sahip olmadan alım yapmanız durumunda beklemediğiniz zararlara uğrayabilirsiniz.

Aşağıda yazılı belgeleri fon alım satımının yapıldığı yerlerde ve KAP’ta bulabilirsiniz.

- Şemsiye Fon İçtüzüğü

Yatırım fonlarının içtüzükleri, yatırım fonu katılma payı sahibi ile kurucu (fonu kuran tüzel kişi), saklayıcı (fon portföyünde yer alan menkul kıymetleri saklayan kurum) ve yönetici (fon portföyünü yöneten kuruluş) arasında fon portföyünün yönetilmesini ve saklanmasını konu alan sözleşmedir. İçtüzükte fonun adı, adresi, portföy yönetimine ilişkin esaslar vb. bilgiler yer alır. Her biri için ayrı izahname ve yatırımcı bilgi formu düzenlenmesi kaydıyla, bir şemsiye fon içtüzüğüne bağlı olarak birden fazla “şemsiye fona bağlı fon” ihraç edilebilir.

- İzahname

İzahname, şemsiye fona bağlı fonların katılma paylarının halka arzı sırasında hazırlanır. Fonun satış dokümanıdır. İzahnamelerde fona ait temel bilgiler (fonun kurucusu, kurucu ve fonun adresi, fon katılma paylarının alınıp satılacağı yerler, fon yöneticilerinin kimler olduğu, sermaye piyasası alanındaki tecrübeleri, fonun yatırım stratejisi, yatırım sınırlamaları, yaptığı harcamalar, portföy yapısı, ilgili vergi düzenlemeleri vb.) bulunur. İzahnameler halka arz öncesinde KAP’ta ilan edilir, ayrıca katılma paylarının alım satımının yapıldığı yerlerde tasarruf sahiplerinin incelemesi için hazır bulundurulur.

- Yatırımcı Bilgi Formu

Yatırımcı bilgi formu da izahname gibi katılma paylarının halka arzı sırasında hazırlanır ve fonun temel nitelikleri ile ilgili asgari olarak şu bilgileri içerir: Fonu tanıtıcı bilgi, yatırım amaçlarının ve yatırım politikasının kısa tanımı ile portföy dağılımı, Fonun varsa geçmiş performansı veya fon türüne bağlı olarak performans senaryo analizleri, Fonun yönetim ücreti, komisyon ve diğer giderleri ile toplam gider oranı, Fonun maruz kaldığı risklerle ilgili uygun açıklamaları ve uyarıları içeren risk ve getiri profili, katılma paylarının alım satım esasları., ilgili vergi düzenlemeleri vb. Yatırımcı bilgi formu, kurucu tarafından düzenli olarak güncellenir.

- Fon Mali Tabloları

Yatırım fonlarının bir önceki yılla karşılaştırmalı olarak düzenlenmiş bilanço ve gelir tablosu, fiyat raporları ile bu tablolara ilişkin bağımsız denetim raporları KAP’ta ilan edilir.

- Portföy Dağılım Raporları

Portföy Dağılım Raporları her ayı takip eden 6 gün içinde, ay içerisindeki menkul kıymet ve katılma payı hareketleri ile fonun geçmiş performansına ilişkin bilgileri içerecek şekilde hazırlanarak KAP aracılığıyla kamuya duyurulur.

- Günlük Gazete ve Periyodik Dergiler

Periyodik ekonomi dergilerinde ise yatırım fonlarının dönemsel getirilerini karşılaştırmalı olarak bulmak mümkündür. Ayrıca, gazete ve dergilerde, fonlarla ilgili haberlere (kurulan/katılma payları halka arz edilen fonlar, fon portföy yöneticileri ile ilgili bilgiler vb.) de yer verilmektedir. Ek olarak, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından sunulan Fon Bilgilendirme Platformu’nda da, fonlara ilişkin birçok veri ve istatistik, yatırımcıların erişimine açık olacaktır. Kurulumuzun aylık bülteninde ise bütün yatırım fonlarının son ay itibarıyla portföy yapısı ve aylar itibarıyla portföy dağılımı hakkında ayrıntılı bilgiler yer almaktadır.

Yatırım Fonları Nerelere Yatırım Yapabilir?

Kurulumuz düzenlemeleri çerçevesinde yatırım fonlarının yatırım yapabileceği araçlar şunlardır:

  • Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil Türkiye'de kurulan ihraççılara ait paylar, özel sektör ve kamu borçlanma araçları,
  • Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar hükümleri çerçevesinde alım satımı yapılabilen yabancı özel sektör ve kamu borçlanma araçları ile ihraççı payları,
  • 12 aydan uzun vadeli olmamak üzere vadeli mevduat, katılma hesabı ve mevduat sertifikaları,
  • Borsada işlem görmeleri kaydıyla; altın ve diğer kıymetli madenler ile bu madenlere dayalı olarak ihraç edilen sermaye piyasası araçları,
  • Fon katılma payları,
  • Repo ve ters repo işlemleri,
  • Kira sertifikaları,
  • Gayrimenkul sertifikaları,
  • Varantlar ve sertifikalar,
  • Takasbank para piyasası işlemleri,
  • Türev araç işlemlerinin nakit teminatları ve primleri,
  • Kurulca uygun görülen özel tasarlanmış yabancı yatırım araçları ve ikraz iştirak senetleri,
  • Kurulca uygun görülen diğer yatırım araçları.

Yatırım fonunun kazancı portföyünde bulundurduğu varlıkların getirisine bağlı olduğundan yatırımcıların fonun türü, bir başka deyişle portföy bileşimi hakkında bilgi sahibi olduktan sonra yatırım yapacakları fonu seçmeleri uygun olacaktır.

Fon Türü Nedir?

Fonun türü portföyün ağırlıklı olarak hangi varlıklardan oluştuğunu göstermektedir.


Fonlar aşağıda belirtilen türlerde kurulabilir.


a) Fon toplam değerinin en az %80’i devamlı olarak;

1) Yerli ve/veya yabancı kamu ve/veya özel sektör borçlanma araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "BORÇLANMA ARAÇLARI ŞEMSİYE FONU",

2) Yerli ve/veya yabancı ihraççıların paylarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "HİSSE SENEDİ ŞEMSİYE FONU",

3) Borsada işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler ile kıymetli madenlere dayalı sermaye piyasası araçlarına yatırılan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KIYMETLİ MADENLER ŞEMSİYE FONU",

4) Diğer fonların ve borsa yatırım fonlarının katılma paylarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar "FON SEPETİ ŞEMSİYE FONU",


b) Portföyünün tamamı devamlı olarak, vadesine en fazla 184 gün kalmış likiditesi yüksek para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan ve portföyünün günlük olarak hesaplanan ağırlıklı ortalama vadesi en fazla 45 gün olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "PARA PİYASASI ŞEMSİYE FONU",


c) Portföyünün tamamı devamlı olarak, kira sertifikaları, katılma hesapları, ortaklık payları, altın ve diğer kıymetli madenler ile Kurulca uygun görülen diğer faize dayalı

olmayan para ve sermaye piyasası araçlarından oluşan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KATILIM ŞEMSİYE FONU",


ç) Portföy sınırlamaları itibarıyla yukarıdaki türlerden herhangi birine girmeyen fonları kapsayan şemsiye fonlar "DEĞİŞKEN ŞEMSİYE FON",


d) Katılma payları sadece nitelikli yatırımcılara satılmak üzere kurulmuş olan fonları kapsayan şemsiye fonlar "SERBEST ŞEMSİYE FON",


e) Yatırımcının başlangıç yatırımının belirli bir bölümünün, tamamının ya da başlangıç yatırımının üzerinde belirli bir getirinin bilgilendirme dokümanlarında belirlenen esaslar çerçevesinde belirli vade ya da vadelerde yatırımcıya geri ödenmesi;

1) Uygun bir yatırım stratejisine ve garantör tarafından verilen garantiye dayanılarak taahhüt edilen fonları kapsayan şemsiye fonlar "GARANTİLİ ŞEMSİYE FON",

2) Uygun bir yatırım stratejisine dayanılarak en iyi gayret esası çerçevesinde amaçlanan fonları kapsayan şemsiye fonlar "KORUMA AMAÇLI ŞEMSİYE FON"

olarak adlandırılır ve bu şemsiye fonlara bağlı fonlar ihraç edilebilir. Yukarıdaki sayılanlar dışında da, izahnamelerinde belirtilmek suretiyle, oluşturulacak portföy yönetim stratejilerine uygun fon türleri, Kurul'ca uygun görülmesi koşuluyla belirlenebilir.

Kimler Fon Kurabilir?

Ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan portföy yönetim şirketleri fon kurabilirler. Kurucu, fonun, riskin dağıtılması ve inançlı mülkiyet esaslarına göre pay sahiplerinin haklarını koruyacak şekilde yönetim, temsil ve saklanmasından sorumludur. Portföyün kurucu tarafından yönetilmiyor olması bu sorumluluğu kaldırmaz.

Kurucu mevzuat ve fon izahnamesinde belirtilen sınırlar içinde kalmak üzere fon portföyünü dilediği gibi oluşturabilmekte ve daha sonra değiştirebilmektedir.

Kurucu, Sermaye Piyasası Kurulu'na, resmi dairelere, katılma payı sahiplerine ve fon adına üçüncü şahıslara karşı fonu, temsil eder.

Fon Portföyünü Kim Yönetir?

Fon, kurucunun belirleyeceği bir yönetici (SPK'dan portföy yöneticiliği yetki belgesi alan aracı kurumlar ile portföy yönetimi şirketleri yönetici olabilir) ile yapılan portföy yönetim sözleşmesi çerçevesinde yönetici tarafından yönetilir. Fon portföyünün yönetilmesi amacıyla portföy yönetim hizmeti ücreti alınır.

Yatırım Fonuna Yatırım Yapılırken Nelere Dikkat Edilmelidir?

- Risk Düzeyi

Yatırım fonuna yatırım yaptığınızda bir risk aldığınızı unutmayın. Çünkü fon tarafından alınan menkul kıymetlerin değeri artabileceği gibi düşebileceği için yatırım yaptığınız anaparanın bir kısmını kaybedebilirsiniz. Ancak her yatırım fonunun riski aynı düzeyde değildir. Yatırım fonlarını kendi içlerinde daha riskli ve daha az riskli olarak ayırmak mümkündür.

Bunun için kullanılabilecek en önemli ölçü yatırımcı bilgi formunda yer alan risk değeridir. Diğer yandan genellikle potansiyel olarak yüksek getiri, yüksek kayıp yani yüksek risk demektir. Riskli fonların kaybettirme ihtimali daha yüksek olmakla beraber, piyasaların iyi gitmesi durumunda diğerlerine göre daha yüksek oranlarda kazandırmaları da mümkündür. Bu nedenle farklı risk düzeyleri arasında tercih yaparken daha fazla kazanabilmek için kaybetme riskini ne kadar göze aldığınız önemlidir. Kendinizi bu çerçevede ölçüp yatırım yapacağınız fonu da buna göre seçmelisiniz.

Yatırımdan önce ilgilendiğiniz fonun amacının ve riskinin sizinkine ne kadar uyup uymadığına karar vermek için bir yatırım danışmanına danışmanız veya yatırım dergilerini incelemeniz faydalı olacaktır.

Diğer yandan fonları mevduat ile karıştırmamak gerekmektedir. Mevduatta garanti varken yatırım fonlarında herhangi bir garanti yoktur.

- Geçmiş Performans

Genel olarak tüm menkul kıymet yatırımlarında özel olarak da yatırım fonlarına yapılan yatırımlarda, geçmiş dönemde o menkul kıymetin ya da yatırım fonunun elde ettiği getirinin gelecek dönemde de elde edileceği yönünde bir garantinin olmadığının tüm yatırımcılar tarafından bilinmesi gerekmektedir. Fonun geçmiş dönemdeki performansından bir fikir edinmekle beraber, bu performansın önümüzdeki dönemde tekrar yakalanmasının garanti olmadığını unutmamak gereklidir. Ayrıca, fon performansını karşılaştırmak üzere kendisine karşılaştırma ölçütü belirlemiş olan fonlar performans sunumlarını KAP’ta ve kolektif yatırım kuruluşlarının internet sitesinde yayımlamaktadır.

- Gider Oranları

Fonun gider oranları getiri üzerinde olumsuz bir etki yapmaktadır. Ancak bu gider oranı daha yüksek olan bir fon daha kötü bir getiri elde edecek demek değildir. Çeşitli nedenlerle fonların gider oranları değişebilmektedir. Örneğin bir fon portföyü bir kere oluşturup daha sonra fazla alım satım yapmamayı tercih ederken, diğer bir fon daha sık alım satım yaparak günlük fiyat hareketlerinden kazanç sağlamayı hedefleyebilir. Doğal olarak ikinci fon daha fazla alım satım komisyonu ödeyecek ve gider oranı daha yüksek olacaktır. Ancak belki de bu alım satımlarla elde ettiği kazançlar bu giderleri fazlasıyla karşılayacak ve bu fon daha yüksek bir getiriye ulaşacaktır. Yine de yatırım yapmadan önce fonların gider oranları hakkında bilgi edinilmesi faydalı olacaktır.

- Öğrenilmesi Gerekenler

Yatırım fonu katılma payına yatırım yapmayı planlayan tasarruf sahipleri aşağıda sayılan konularda yeterli bilgi edinmelidir.

  •  Fonun kurucusu ve bu kurucunun yönettiği fonların türü,
  •  Fonun portföyünü yöneten portföy yöneticisi,
  •  Fonun en yakın tarihli portföy bileşimi ve stratejisi,
  •  Fonun yönetim ücreti oranı ve fon toplam gider oranı,
  •  Kurucunun fonlarının geçmiş dönemlerdeki performansı ve diğer fonlara göre başarı durumu,
  •  Fon katılma paylarının alınıp satılabileceği yerler, işlem saatleri, ve alım satım şartları
  •  Giriş –çıkış komisyonu olup olmadığı,

Yukarıda sayılan bilgiler ve gerek duyulduğunda daha ayrıntılı bilgiler  fona ilişkin belgelerden temin edilmelidir.

Yatırım Fonlarının Getirdiği Maliyetler Nelerdir?

Yatırım fonları yatırımcılara üç farklı şekilde maliyet getirebilmektedirler. Bunlardan birincisi alım satım nedeniyle yatırımcılardan kesilen komisyonlardır. Ancak bu tür komisyonlar zorunlu değildir ve fonlar bunu uygulayıp uygulamamakta serbesttir. Uygulamak istemeleri durumunda ise fon içtüzüğü ve izahnamesinde giriş çıkış komisyonlarının nasıl hesaplandığına yer verilmesi gerekmektedir.İkinci maliyet unsuru olan yönetim ücreti fon kurucusuna fonun yönetimi karşılığında ödenen ücrettir. Genel olarak fon giderleri arasında en büyük payı fon yönetim ücreti almaktadır.Yatırımcılar açısından katlanılması gereken diğer maliyet unsuru fonun işletilmesi sırasında fon varlığından yapılan harcamalardır. Bu harcamalar fon varlıklarından karşılandığı için birim pay fiyatını ve fonun getirisini azaltmakta ve bu etkinin yatırımcılar tarafından anlaşılması daha güç olmaktadır. Bu harcamalar fonun büyüklüğü ile orantılı olup, portföy büyüklüğü daha büyük olan fonun harcamaları da tutar olarak daha fazla olmaktadır. Bu nedenle bu harcamaların büyüklüğünü doğru ölçebilmek için toplam harcama tutarının fonun toplam değer büyüklüğüne bölünmesi ile hesaplanan gider oranlarının kullanılması gerekmektedir. Fonun gider oranı ne kadar yüksekse, getiri üzerindeki olumsuz etkisi de o kadar fazla olmaktadır. Bu nedenle farklı fonlar karşılaştırılırken gider oranları da dikkate alınması gereken önemli bir faktördür. Yatırımcılar yatırım yaptıkları fonun gider oranlarını ve büyüklüklerini fon içtüzüğünden ve izahnamesinden öğrenebilmektedir. Ayrıca Kamuyu Aydınlatma Platformu’nun (KAP) İnternet sitesinde fonların gider oranlarına ilişkin bilgilere yer verilmektedir. Fon yönetim ücretleri ve giriş çıkış komisyonlarına ilişkin bilgiler fon kurucularının internet sitelerinde açıklanmaktadır.Portföylerinden karşılanacak giderler, performansı doğrudan etkilemesi nedeniyle yatırımcıların yatırım kararında önemli rol oynamaktadır. Dolayısıyla bu giderlere üst sınır getirilmesi, yatırımcıların fonlarından elde edecekleri gelirler üzerinde olumlu etki yaratmaktadır.Buna göre fondan karşılanan yönetim ücreti, aracılık komisyonları, tescil ve ilan giderleri gibi tüm giderlerin toplamı, III-52.1 sayılı “Yatırım Fonlarına İlişkin Esaslar Tebliği”nde (Tebliğ) belirlenen oranları aşamayacaktır.Yatırım fonlarının varlıklarından karşılayabileceği harcamalar şunlardır: 

- Fon Yönetim Ücreti

Fon yönetim ücreti fonun yönetimi karşılığında ödenen ücrettir. Fon yönetim ücreti her gün için fon toplam değerinin belirli bir oranı olarak hesaplanmaktadır. Fon yönetim ücreti oranına fon izahnamelerinde yer verilmektedir. 

-Kurul Ücreti

Takvim yılı esas alınarak, her üç aylık dönemin son işgününde, o günkü fon toplam değerine Kurulca belirlenen oran (mevcut durumda yüzbinde 5) uygulanarak Kurul ücreti ödenir.

- Tescil ve İlan Giderleri

Fonların ticaret siciline tescil edilen belgelerin masrafları fon varlıklarından karşılanabilmektedir. Ancak fonların reklam amaçlı ilanlarını fon kurucuları karşılamak zorundadır. 

- Bağımsız Denetim Ücreti

Fonların yıllık dönemler itibarıyla hazırladıkları finansal tablolar ilgili hesap döneminin son günü itibarıyla hazırlanan portföy raporları ile birlikte bağımsız denetimden geçmekte olup, bu kuruluşlara ödenen ücretler fon varlıklarından karşılanmaktadır. 

- Saklama Ücreti

Fonların varlıklarının saklanması karşılığında saklayıcı kuruluşlara ödedikleri ücretlerdir. 

- Fonun Yükümlüsü Olduğu Vergiler

Fonlar yükümlüsü oldukları vergileri de yine fon varlıklarından karşılayarak ödemektedirler. 

- Diğer Giderler

Yatırım fonlarının yaptıkları menkul kıymet alım satımları nedeniyle yatırım kuruluşlarına ödedikleri komisyonlar da fon varlıklarından karşılanmaktadır. Yatırım fonlarının uygulayacakları komisyon oranları izahnamelerinde belirtilmektedir. Ayrıca varlıkların nakde çevrilmesi ve transferinde ödenen her türlü vergi ve resimler, alınan kredilerin faizi, portföye alımlarda ve portföyden satımlarda ödenen kurtajlar ve karşılaştırma ölçütü giderleri fon varlıklarından karşılanarak ödenmektedir. Ayrıca Kurulca uygun görülecek diğer harcamalar da fon varlıklarından karşılanır.