Yatırım genel olarak sermaye ve/veya servet birikimine ilave yapmak amacıyla gerçekleştirilen her türlü faaliyet olarak tanımlanabilir. Portföy ise servetin oluşturulma şekli olup, geniş anlamıyla bir kişinin ya da kuruluşun sahip olduğu varlıkların tümünü ifade eder. Dar anlamıyla portföy ise para ve sermaye piyasası araçları ile kıymetli madenlerden oluşan varlık grubudur.

Sermaye piyasası mevzuatı kapsamında, portföy yöneticiliği faaliyeti ise sermaye piyasası araçları, para piyasası araç ve işlemleri, vadeli işlemler ve opsiyonlar, nakit, döviz, mevduat ile Kurulca uygun görülen diğer varlık ve işlemlerden oluşan portföylerin yatırımcının veya portföy yöneticisinin belirleyeceği risk-getiri tercihi doğrultusunda, müşterilerle yapılacak portföy yönetim sözleşmesi çerçevesinde vekil sıfatıyla yönetilmesidir. Portföy yöneticiliği faaliyeti bireysel ve kolektif portföy yöneticiliği faaliyetlerini kapsamaktadır.

Portföy yönetim şirketi, ana faaliyet konusu fonların kurulması ve yönetimi olan ve anonim ortaklık şeklinde kurulan sermaye piyasası kurumudur.

Portföy yönetim şirketleri ana faaliyet konuları olan fon kurulması ve yönetimine ek olarak Kurul’dan yetki belgesi almak koşuluyla yatırım danışmanlığı faaliyetinde de bulunabilmektedirler. Bunun yanı sıra gerekli özsermaye şartına sahip olan portföy yönetim şirketleri Kurul’a bildirimde bulunarak sermaye piyasaları ile ilgili danışmanlık hizmetleri sunabilir, yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile sınırlı olarak kredi ya da ödünç verebilir ve döviz hizmetleri sunabilir, sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemlerle ilgili yatırım araştırması ve finansal analiz yapılabilir veya genel tavsiyede bulunabilir.

Ayrıca, portföy yönetim şirketlerinin,

• Münhasıran payları yurt dışında yerleşik kişilere pazarlanacak yabancı kolektif yatırım kuruluşu kurmak ve yönetmek ile yurt dışında yerleşik kişilere portföy yönetim hizmeti vermek,
• Münhasıran girişim sermayesi yatırım fonu kurmak ve yönetmek,
• Münhasıran gayrimenkul yatırım fonu kurmak ve yönetmek
• Gayrimenkul ve girişim sermayesi yatırım fonu kurmak ve yönetmek

üzere kurulması da mümkündür. Faaliyetleri sınırlı olan bu tür portföy yönetim şirketleri için ilgili mevzuatta sermaye ve organizasyon yapıları ile ilgili birtakım istisnalar tanınmış olup, portföy yönetim şirketlerinin girişim sermayesi yatırım fonlarını veya gayrimenkul yatırım fonlarını kurmak ve yönetmek üzere kurulması halinde faaliyet alanlarına göre ticaret unvanlarında "girişim sermayesi portföy yönetim şirketi", "gayrimenkul portföy yönetim şirketi" veya “gayrimenkul ve girişim sermayesi portföy yönetim şirketi” ibaresi yer almaktadır.

i. Amacı ve Konusu

Portföy yönetim sözleşmesinin veya portföy yönetimi vekaletinin temelinde, yatırımcının yönetimi üstlenen portföy yönetim şirketine güveni yatmaktadır. Bu sebeple portföy yönetimi hukuki niteliği itibarıyla bir inançlı hukuki işlemdir.

Portföy yönetiminin de dahil olduğu inançlı işlemlerde; işlemin bir tarafında kendisine inanılan, diğer tarafında mal varlığı üzerinde ona tasarruf etme yetkisi veren inanan bulunmaktadır.

Portföy yönetim sözleşmesinin konusunu, özel bir güven ilişkisine dayanarak yatırımcının mal varlığı üzerinde tasarrufta bulunmak üzere uzman kadrolara sahip bir yetkili kuruma yetki vermesi veya vekil tayin etmesi oluşturmaktadır.

ii. Sözleşmenin Şekli ve İçeriği

Portföy yönetim sözleşmesi, müşterinin portföy yönetim şirketine inançlı devir esasına göre yönetimini devrettiği portföyünün, portföy yönetim şirketi tarafından Tebliğ’de ve sözleşmede belirlenen esaslar çerçevesinde, özen ve sadakat yükümlülüğü altında yönetilmesini içeren ve yazılı olarak düzenlenen bir sözleşmedir.

iii. Sözleşmenin Hukuki Niteliği

Portföy yönetim sözleşmesinin konusunu, müşteriye ait nakit paranın ve müşteri adına veya hesabına alım ve satımı yapılan sermaye piyasası araçlarının yine müşterinin menfaatine, bir ücret karşılığında yönetilmesi oluşturmaktadır.

Sözleşmenin kapsamında; portföy yönetim şirketinin müşteriye ait mal varlığının gözetimi, onun karlı yatırımlara yönetilmesi işlemleri söz konusu olduğundan, bu sözleşme Borçlar Kanunu'nun 386'ncı ve devamı hükümleri uyarınca vekalet akdi olarak kabul edilebilmektedir.

Portföy Yöneticiliği - Yatırım Danışmanlığı

Yatırım danışmanlığı hizmetinde; müşteri yetkili kurumlardan mevcut nakdinin hangi yatırımlara yöneltilmesi gerektiği konusunda bilgi talep eder. Ondan tavsiyeler alır. Ancak, yatırımlarını bizzat kendisi yapar ve yönetir. Portföy yönetimi sözleşmesinde ise, müşteri nakdini ve menkul kıymetlerini yatırıma yöneltmek için portföy yöneticisini görevlendirilir, ona söz konusu varlıklarını teslim eder.

Portföy yönetimine konu araç ve işlemler

Sermaye piyasası mevzuatı kapsamında, portföy yöneticiliği faaliyeti ise sermaye piyasası araçları,(Sermaye piyasası araçları; menkul kıymetler ve türev araçlar ile yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçlarındır. Menkul kıymetler: Para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere, paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikalarını ile borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikalarıdır.. Diğer sermaye piyasası araçları ise menkul kıymetler dışında kalan ve şartları Kurul'ca belirlenen evraktır.) para piyasası araç ve işlemleri, vadeli işlemler ve opsiyonlar, nakit, döviz, mevduat ile Kurulca uygun görülen diğer varlık ve işlemlerdir.

Portföy Yönetim Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyete Geçiş Süreçleri

Portföy yönetim şirketlerinin portföy yöneticiliği faaliyetinde bulunabilmesi için kuruluş sürecini tamamlaması ardından Kurul’dan faaliyet izni alması gerekmektedir.

i. Kuruluş Süreci

Kurucular, kuruluş şartlarına uygun olarak hazırlayacakları esas sözleşme taslağı, Tebliğ'in 5'inci maddesinde yer alan kuruluş şartlarını taşıdıklarını kanıtlayan belgeler ve Kurul'ca istenecek diğer belgelerle birlikte kuruluş izni almak üzere başvururlar.

ii. Kuruluş Şartları

a) TTK hükümleri uyarınca kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklık şeklinde kurulması,

b) Paylarının tamamının nama yazılı olması,

c) Paylarının nakit karşılığı çıkarılması,

ç) Başlangıç sermayesinin en az 2.000.000 TL olması,

d) Esas sözleşmesinin Kanun hükümlerine ve Kurul düzenlemelerine uygun olması,

e) Kurucu ortaklarının;

• 1- Müflis olmaması, konkordato ilân etmiş olmaması ya da hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmiş olmaması,
• 2- Faaliyet izinlerinden biri Kurulca iptal edilmiş kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmaması,
• 3- Kanunda yazılı suçlardan kesinleşmiş mahkûmiyetinin bulunmaması,
• 4- 14/1/1982 tarihli ve 35 sayılı Ödeme Güçlüğü İçinde Bulunan Bankerlerin İşlemleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve eklerine göre kendileri veya ortağı olduğu kuruluşlar hakkında tasfiye kararı verilmemiş olması,
• 5- 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından mahkûm olmaması,
• 6- 7/2/2013 tarihli ve 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanunda düzenlenen suçlardan mahkum olmaması,
• 7- İşlem yasaklı olmaması,
• 8- Muaccel vergi borcu bulunmaması,
• 9- İşin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip bulunması,
• 10- Gerekli mali güce sahip olması,

f) Ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması,

g) Önemli etkiye sahip ortaklarının birinci fıkranın (e) bendinin (1) ila (9) no’lu alt bentlerinde yer alan şartları taşımaları,

zorunludur.

iii. Faaliyete Geçiş Şartları

Faaliyet izni başvurularının Kurulca değerlendirilebilmesi için portföy yönetim şirketinin;

a) Kuruluş şartlarını kaybetmemiş olması,

b) Tebliğ’de yer alan sermaye yeterliliğine ilişkin yükümlülükleri yerine getirmiş olması,

c) Varsa mevzuatta öngörülen teminatları Kurul adına Takasbank nezdinde bloke etmiş olması,

ç) Portföy saklama hizmeti alınması konusunda portföy saklayıcısı ile sözleşme imzalamış olması,

d) Yöneticilerinin ve personelinin, Tebliğ’de belirtilen şartları taşımaları,

e) Bünyesinde portföy yöneticiliği faaliyetinin yürütülebilmesi için portföyünü yöneteceği kolektif yatırım kuruluşuna göre Kurul’un ilgili düzenlemelerinde öngörülen nitelikleri sağlayan ikiden az olmamak üzere yeterli sayıda portföy yöneticisini istihdam etmiş olması,

f) Bünyesinde araştırma faaliyetlerinin yürütülebilmesini teminen yeterli sayıda araştırma uzmanından oluşan bir araştırma birimini oluşturmuş olması,

g) Muhasebe, kayıt, bilgi ve belge sistemi ile düzenli iş akışı ve haberleşmeyi sağlayacak yeterli bir organizasyonu kurmuş olması, münhasıran bu görevi yerine getirecek bir personeli istihdam etmiş olması ve bilgi işlem altyapısını da içerecek şekilde teknik donanımı oluşturmuş olması,

ğ) Genel müdürü atamış olması,

h) Tebliğ’de belirlenen esaslara uygun organizasyon yapısını oluşturmuş, iç kontrol ve risk yönetim sistemi ile teftiş birimi ve fon hizmet birimini kurmuş, personelin buna uygun görev tanımları ile yetki ve sorumluluklarını belirlemiş olması

zorunludur.

Portföydeki varlıkların saklanması

Portföy yönetim şirketinin portföy yönetim sözleşmesi kapsamında vekil sıfatıyla yönettiği müşteri portföyünde yer alan varlıkların, Kurulun portföy saklama hizmeti ve bu hizmette bulunacak kuruluşlara ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde saklanması zorunludur. Takasbank ile Kurulca yetkilendirilen banka ve aracı kurumlar Kurul’un III-56.1 sayılı Portföy Saklama Hizmetine ve Bu Hizmette Bulunacak Kuruluşlara İlişkin Esaslar Tebliği’nde belirtilen şartları sağlamak koşuluyla portföy saklama hizmeti verebilirler.

Portföy saklayıcısı ile portföy yönetim şirketi arasında tarafların yetki ve sorumluluklarını içeren, portföy saklayıcısının görevlerini yerine getirmesi için gerekli bilgi akışının nasıl sağlanacağını belirleyen ve asgari unsurları taşıyan bir sözleşme imzalanır.

Portföy saklama kuruluşlarının nitelikleri

Portföy saklama hizmetinde bulunmak isteyen banka ve aracı kurumlar, standartları Kurulca belirlenecek başvuru formu ve bu form ekinde belirtilen bilgi ve belgeler ile portföy saklama faaliyetinde bulunmak üzere izin verilmesi talebiyle Kurula başvurur. Söz konusu başvuruların Kurulca değerlendirilebilmesi için banka ve aracı kurumların;

a) Takasbank ve MKK nezdinde saklama üyesi olması,

b) İç kontrol prosedürleri ile risk yönetim sistemini oluşturmuş olması,

c) Diğer faaliyetlerle çıkar çatışmalarını asgari düzeye indirebilecek ve gerekli bağımsızlığı sağlayabilecek bir organizasyon yapısını oluşturmuş olması,

ç) Faaliyetlerini etkin olarak yürütmesine imkân verecek gerekli teknik donanım, yazılım ve yeterli sayıda personele sahip olması,

d) Saklama faaliyetini yerine getirebilmek için gerekli bilgi işlem sistemlerini ve teknolojik altyapıyı kurması ve işlerliğini sağlaması, buna yönelik gerekli düzenlemeleri yapması ve bilgi işlem altyapısını kötü niyetli yazılımdan korumak ve saklamaya yetkili yatırım kuruluşu nezdinde gerçekleşebilecek suistimal ve dolandırıcılığın önlenmesi de dahil tüm tedbirleri alması,

e) Nezdinde gerçekleşebilecek personel veya sistemden kaynaklanan suistimal ve dolandırıcılığın önlenmesi için gerekli tüm önlemleri alması,

f) Saklama hizmeti sunulması sırasında ilgili kolektif yatırım kuruluşuna ait bilgilerin kolektif yatırım kuruluşu çıkarlarına aykırı olarak kurum dışında ve kurum içinde farklı birimler arasında paylaşılmasını engelleyecek iş akış prosedürlerinin ve organizasyon yapısının oluşturulmuş olması,

g) Saklama yapacağı finansal varlıkların ve kıymetli madenlerin listesini belirlemiş olması,

h) (g) bendinde sayılanlar dışında kalan varlıklarının mevcudiyetini ve aidiyetini tevsik eden belgeleri belirlemiş olması

zorunludur.

Portföy saklama hizmetinde bulunacak bankaların ayrıca,

a) Kendi mevzuatlarına göre sahip olmaları gereken asgari ödenmiş sermayeye sahip olmaları,

b) Kendi özel mevzuatları ve sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde faaliyetlerinin tamamen veya belirli faaliyet alanları itibariyle sürekli veya son bir yıl içinde 1 ay veya daha fazla süreyle geçici olarak durdurulması kararı verilmemiş olması,

gereklidir. Kurul, bu faaliyeti yürütecek bankalar hakkında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun uygun görüşünü alır.

Başvurunun Sonuçlandırılması ve Yetkilendirme İşlemini Takiben Yapılacak İşler

Kurul'ca yapılacak değerlendirme sonucunda faaliyet izni verilmesi uygun görülen portföy yönetim şirketine, portföy yöneticiliği faaliyet yetki belgesi verilir.

Portföy yönetim şirketinin yapamayacağı iş ve işlemler

Portföy yönetim şirketi;

a) Aracılık faaliyetlerinde bulunamaz.

b) Sermaye piyasası araçlarına ilişkin veya bunlardan bağımsız olarak kendi mali taahhütlerini içeren evrak çıkaramaz, ödünç para verme işlemleri yapamaz ve kısa süreli nakit ihtiyacının karşılanması dışında kredi alamaz.

c) Tebliğ çerçevesinde yapabilecekleri faaliyetlere ilişkin iş ve işlemler dışında; hiçbir ticari, sınai ve zirai faaliyette bulunamaz, gerekli olanın üstünde taşınmaz mal edinemez.

ç) 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlandığı üzere mevduat toplayamaz, mevduat toplama sonucunu verebilecek işlemler yapamaz.

d) Sermayesinin %10’undan fazlasına sahip olan ortaklıklarda ve yöneticilerinin ayrı ayrı veya birlikte sermayesinin %25’inden fazlasına sahip oldukları ortaklıklarda pay sahibi olamaz.

Portföy yöneticiliği hizmeti alan kişiyi tanıma kuralı

11/10/2006 tarihli ve 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca hesap açılmadan önce portföy yöneticiliği hizmeti alacak kişilerin kimlik bilgilerinin tespit edilmesi ve müşterek hesaplarda kimlik tespitinin her bir hak sahibi için ayrı ayrı yapılması zorunludur.

Portföy yönetim şirket,, ayrıca müşterilerinin risk ve getiri tercihleri, yatırım araçları ve mali durumları hakkında yeterli bilgiye sahip olmak amacıyla standart formları geliştirmek, bu formlarda yer alan bilgileri güncelleştirmek ve formları saklamak zorundadır.

Yetki Belgesinin İptal Edilmesi

Kurul, Tebliğ’de belirtilen hallerde, olayın mahiyet ve önemini göz önüne alarak, portföy yönetim şirketinin faaliyet iznini ve/veya yetki belgesini iptal edebilir, faaliyetini sınırlandırabilir veya geçici olarak durdurabilir.

Kurul tarafından veya kendi talepleri doğrultusunda yetki belgesi iptal edilen portföy yönetim şirketi ile Tebliğ’in 8 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen sürede faaliyet izin başvurusunda bulunmayan ve/veya başvurusu Kurulca uygun görülmeyen portföy yönetim şirketi keyfiyetin kendisine bildirildiği tarihten itibaren en geç üç ay içinde esas sözleşmesindeki ticaret unvanına, amaç ve faaliyet konularına ilişkin hükümleri, kolektif portföy yöneticiliği faaliyetini kapsamayacak şekilde değiştirmek ve söz konusu değişikliklerin yayımlandığı TTSG’yi ilanı izleyen altı iş günü içinde Kurula göndermek zorundadır.

Portföy yöneticiliği yetki belgesinin veya faaliyet izninin iptal edilmesi halinde portföy yönetim şirketinin kurucusu ve yöneticisi olduğu fonlar ile yönettiği diğer kişilerin portföyleri, Kurulun uygun göreceği bir başka portföy yönetim şirketine devredilir.

Türkiye’den Fon Büyüklükleri

A. Yatırım Fonları

Fon Türlerine Göre Portföy Büyüklükleri - 31.12.2020

B. Bireysel Emeklilik Fonları

B. Bireysel Emeklilik Fonları – 31.12.2020

Kolektif portföy yöneticiliği, imzalanan portföy yönetim sözleşmesi çerçevesinde, müşterilere ait portföylerin her bir müşteri adına maddi bir menfaat sağlamak üzere vekil sıfatıyla yönetilmesidir.

Kolektif portföy yöneticiliği aşağıda belirtilen faaliyet ve hizmetleri kapsar;

a) Portföy yönetimi,

b) Hukuki işlemlerin yürütülmesi ve muhasebe hizmetleri ile kayıtların tutulması,

c) Müşteri ilişkilerinin yürütülmesi,

ç) Değerleme ve pay fiyatının hesaplanması,

d) Portföylerin mevzuata, içtüzüğe, izahnameye ve esas sözleşmeye uygunluğunun izlenmesi ve kontrolü,

e) Fon gelir ve giderlerinin hesaplanması ve dağıtımı,

f) Katılma payı ihracı ve geri alımı,

g) Portföy yönetimine ilişkin işlem ve sözleşmelerden kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesi.

Sermaye piyasası mevzuatı kapsamında yerine getirilecek kolektif portföy yöneticiliği faaliyeti yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş portföy yönetim şirketleri tarafından gerçekleştirilebilir.  Portföy yönetim şirketlerine ilişkin esaslar III-55.1 sayılı Portföy Yönetim Şirketleri ve Bu Şirketlerin Faaliyetlerine İlişkin Esaslar Tebliği (Tebliğ) ile belirlenmiştir.